Jerzy Szyran OFMConv

Modlitwa osobista w życiu kapłana

     „Każdy bowiem arcykapłan z ludzi brany, dla ludzi bywa ustanawiany w sprawach odnoszących się do Boga, aby składał dary i ofiary za grzechy.. Może on współczuć z tymi, którzy nie wiedzą i błądzą, ponieważ sam podlega słabościom” (Hbr 5,1-2). Słowa te jasno ustawiają zakres powinności każdego kapłana. Warunkiem spełnienia tego wymogu jest osobista świętość kapłana, która realizuje się w zjednoczeniu z Bogiem ─ Źródłem wszelkiej świętości. Stąd osobista modlitwa jawi się jako jeden z istotnych sposobów realizacji dążenia do pełnego zjednoczenia z Bogiem, któremu mają służyć kapłani.

1. Jezus Chrystus ─ mężem modlitwy

     Dla każdego kapłana wzorem i nauczycielem modlitwy na zawsze winien pozostać Jezus Chrystus, jako przykład całkowitego zjednoczenia z Ojcem. Dla Niego trwanie w Bogu jest esencją Jego ziemskiego życia (por. Łk 18,1). Na modlitwie Chrystus bez reszty powierza niebieskiemu Ojcu  swoje życie i całą swoją misję (por. J 6,57). Pomimo swego zaangażowania w nauczanie, ciągłego bycia z ludźmi, Chrystus wiele czasu poświęcał na modlitwę (por. Łk 6,12. 11,1), szukając do tego miejsc pustynnych i odludnych (por. Mk 1,35; Mt 14,23; Łk 6,12). Niemal każde ważniejsze wydarzenie czy podejmowana decyzja stanowiła dla Jezusa szczególną okazję do przedstawienia jej Ojcu: przygotowanie do chrztu w Jordanie (por. Łk 3,21); wybór Dwunastu (por. Łk 6,12-13); modlitwa poprzedza moment postawienia pytania o wiarę Apostołów w Syna Człowieczego (por. Łk 9,18); Jezus modli się zanim zaczął uczyć swoich uczniów modlitwy (por. Łk 11,1); modli się przed dokonaniem niektórych cudów (por. J 11, 41-42); modlitwą poprzedza przemienienie się na górze Tabor (por. Łk 9,29); modli się podczas Ostatniej Wieczerzy, powierzając Ojcu losy swego Kościoła (por. J 17,1nn); przygotowuje się do podjęcia zbawczej męki i śmierci krzyżowej w Ogrójcu (por. Łk 22,42; Mk 14,35-39). Sam moment konania na krzyżu stanowi również modlitwę (por. Ps 22,1; Łk 23,34. 23,46; Mt 27,46). Chrystus zatem dla współczesnych kapłanów winien stanowić najdoskonalszy wzór modlitwy, mimo nieustannie otaczających Go tłumów (por. Łk 5,16; Mk 1,15)[1]. Dzięki modlitwie Jezus nieustannie odczuwał asystencję Ducha Świętego, który wspierał Go swoją mocą i w tym Duchu wysławiał Ojca (por. Łk 10,21). Chrystus ukazuje w swojej modlitwie, że Jego Boska natura pochodzi od Ojca, zaś w swym człowieczeństwie o wszystko prosi Boga. Stąd Jego modlitwa jest jednocześnie dziękczynieniem i prośbą (por. J 11,41). Ostatnim aktem modlitwy Chrystusa, spinającym niejako wszystkie ludzkie prośby i modlitwy wstawiennicze, wszystkie lęki, panowanie w człowieku grzechu i śmierci jest Jego śmierć na krzyżu, z wysokości którego przedstawia to wszystko Ojcu, a dzięki Jego zmartwychwstaniu, w jednym momencie zostały one wszystkie wysłuchane.[2].

     Chrystus w swojej ziemskiej egzystencji reprezentował ludzkość, jako kapłan czysty, wolny od wszelkiej zmazy grzechu (por. Hbr 7,26), za którą zanosił niczym nie ograniczoną ani nie skażoną modlitwę do Ojca. Ewangelia według św. Jana ukazuje dwie postawy modlitwy: wolną od grzechu Jezusa w słowach „modlić się” i ograniczoną poprzez ludzkie słabości Jego uczniów i innych ludzi słowami „prosić” (por. J 14,14-16). Słowo „prosić” wyraża pilną potrzebę człowieka czy wręcz żądanie (por. J 4,9-10; 1Kor 1,22)[3]. Natomiast słowo „modlić się” wyraża pewną grzeczność (por. Łk 14,18-19), z jaką Chrystus zwraca się do swego Ojca[4].

     Modlitwa jest „pokarmem” każdego człowieka, a w szczególności kapłana[5]. W niej odnajduje on siłę w trudnościach, i energię do podejmowania różnorodnych zadań, swojej misji i inicjatyw. Chrystus ukazuje, że Jego Ojciec oczekuje od człowieka pewnej śmiałości, właściwej dla relacji dziecka z Ojcem (por. Mt 11,24). Ta ufność poparta głęboką wiarą, jest równocześnie swego rodzaju zderzeniem ludzkich pragnień z dobrem, które przygotował mu Stwórca. Stąd wielu modlitwę nazywa „ćwiczeniem pragnienia”[6].

     Modlitwa jest zawsze odpowiedzią na miłosną inicjatywę Boga, który zaprasza do spotkania ze sobą, niezależnie od kondycji duchowej człowieka. W miarę postępu na drodze doskonałości i zjednoczenia z Bogiem, modlitwa staje się wzajemnym przyzywaniem się Boga i człowieka ─ przymierzem zawartym pomiędzy Bogiem i człowiekiem, angażującym ludzki serce i umysł[7].

     Boskim Pośrednikiem każdej modlitwy jest Duch Święty, który wynosi człowieka na wyżyny świata Bożego[8]. Duch Święty wspiera ludzkie wysiłki w dążeniu do wzniesienia swej duszy ku Bogu (por. Rz 8,26) i sprawia, że ludzka modlitwa nabiera Boskiego wymiaru[9].

     Modlitwa w życiu Chrystusa stanowiła nieprzerwaną relację z Ojcem, któremu Jezus był całkowicie podporządkowany. Z modlitwy w Duchu Świętym Chrystus czerpał moc i siłę do wypełnienia swojej zbawczej misji. Prezbiterzy naśladując Chrystusa wchodzą w analogiczną relację z Bogiem i w Nim znajdują potrzebne siły do wypełnienia swego powołania.

2. Sens modlitwy osobistej kapłana

     Kapłaństwo jest przede wszystkim powołaniem do świętości ─ stałej zażyłości z Bogiem, naśladowania Chrystusa, oddaniu się ludziom na rzecz ich prawdziwego dobra, umiłowaniem Kościoła. Osobista świętość kapłana jest koniecznym elementem w realizacji powszechnego powołania do świętości wszystkich wierzących. Tylko kapłan autentycznie zjednoczony z Chrystusem może bezbłędnie wskazywać swoim wiernym właściwy kierunek w prowadzić ich ku Bogu, w przeciwnym razie stanie się ewangelicznym ślepym przewodnikiem (por. Mt 15,14)[10]. Prawdziwe owoce może wydać tylko człowiek zanurzony w Trójcy Świętej (por. J 15, 1. 4-5). Przykładem takiego życia zanurzonego w Bogu jest św. Paweł, który zdobyty przez Chrystusa, zostawił wszystko, by trwać w zjednoczeniu z Chrystusem (por. Flp 3,7-12). Jego zanurzenie w życiu Chrystusa było tak wielkie, że niemalże zatracił siebie, co wyraził w słowach: „Teraz zaś już nie ja żyję, lecz żyje we mnie Chrystus” (Ga 2,20). W swoich słabościach (oścień, ból), od których chciał się uwolnić, otrzymuje wsparcie w słowach: „Wystarczy ci mojej łaski. Moc bowiem w słabości się doskonali” (2Kor 12,9). Wzorując się zatem na przykładzie życia św. Pawła, prezbiter w zjednoczeniu z Chrystusem odnajduje łaskę, która jest mu wystarczającą pomocą do realizacji powołania[11].

     Każdy kapłan uczestniczy we władzy pasterskiej Chrystusa. Święcenia kapłańskie wyciskają bowiem na nim niezatarte znamię Ducha Świętego, upodabniające go do Chrystusa-Kapłana, by mógł działać w Jego imieniu[12]. Święcenia kapłańskie sprawiają, że człowiek staje się jakby w nowy sposób poświęcony Bogu (w odróżnieniu od konsekracji chrzcielnej), by mógł się stać narzędziem Chrystusa w kontynuowaniu misji zbawienia świata[13].

     Posługa ta wymaga od prezbiterów intensywnego życia duchowego, by w trosce o dusze nie zaniedbali samych siebie. Karol Boromeusz szczególnie wskazuje na medytację, która winna towarzyszyć wszelkiemu kapłańskiemu działaniu. „Jeśli udzielasz bracie sakramentów, rozmyślaj o tym, co czynisz. Gdy odprawiasz Mszę św., rozważaj to, co składasz w ofierze. Jeśli odmawiasz psalmy w chórze, rozmyślaj do kogo i o czym mówisz. Jeśli jesteś przewodnikiem dusz, rozmyślaj o krwi, którą zostały obmyte, a wszystkie wasze sprawy niech się dokonują w miłości”[14]. Prezbiter zatem winien każdego dnia, bez oglądania się na przeszłość i dotychczasowe osiągnięcia w życiu duchowym, poszukiwać autentycznego, prawdziwego, osobowego spotkania z Chrystusem, ufnej rozmowy z Ojcem oraz głębokiego doświadczenia Ducha Świętego[15].

     Podstawową funkcją pasterską kapłanów jest sprawowanie sakramentów oraz głoszenie słowa Bożego. O ile skuteczność sprawowanych sakramentów nie jest zależna od osobistej świętości ich szafarza (ex opere operato), o tyle głoszenie słowa Bożego, domaga się już pewnego urobienia duchowego i ducha modlitwy, by proklamacja słowa odnosiła właściwy skutek w duszach słuchaczy[16]. Prezbiter zatem powinien być pierwszym odbiorcą i nosicielem słowa Bożego. Słowo bowiem przekazane od Boga niejako przechodząc przez kapłana, przemienia jego serce, ale nie może być przez niego zatrzymane, lecz doświadczone w jego życiu, staje się pokarmem dla ludzi, do których prezbiter zostanie posłany[17]. To doświadczenie słowa Bożego nie tylko uświęca samego prezbiter, ale również wpływa na skuteczność jego przepowiadania Ewangelii. Słowo Boże kształtuje w kapłanie imago Christi, które nie polega na czczym imitowaniu, lecz stałym odniesieniu do zachowań i postaw Jezusa w różnych okolicznościach dnia codziennego[18].

     Głoszenie słowa Bożego i skuteczność jego oddziaływania na słuchaczy nie jest uzależniona tylko od talentu prezbitera, lecz przede wszystkim od jego otwartości na Boże działanie i stopnia zjednoczenia z Bogiem[19]. Istnieją też inne sposoby przepowiadania Ewangelii. Są to:

• świadectwo życia;

• bezpośrednia rozmowa;

• katecheza;

• wykład prawd wiary;

• rozwiązywanie ludzkich problemów.

Te sposoby przepowiadania słowa Bożego wymagają od prezbitera głębokiego życia duchowego i zjednoczenia z. Bogiem[20].

     Podczas ostatniej Wieczerzy Chrystus w modlitwie arcykapłańskiej prosił, by wśród Apostołów panowała jedność jako odbicie komunii trynitarnej (por. J 17,11). Modlitwa ta dotyczy także współczesnych biskupów i kapłanów. Chrystus prosi, by we wspólnocie kapłańskiej panowała jedność na poziomie horyzontalnym (pomiędzy kapłanami) oraz wertykalnym w relacjach biskup i jego duchowieństwo[21]. Idea jedności wymaga od kapłanów i biskupów ofiary i poświęcenia, zapomnienia o własnych ambicjach i aspiracjach, a włączenia się we wspólne działania na rzecz prawdy i zbawienia dusz. Właśnie osobista modlitwa uzdalnia prezbiterów do poświęcenia i ofiary. Chrystus bowiem aż po drzewo krzyża złożył siebie, by do końca wypełnić wole Tego, który Go posłał dla zbawienia świata (por. J 4,34)[22]. Ten duch ofiary winien być także dla prezbiterów motywem nadprzyrodzonego posłuszeństwa. Czerpiąc bowiem wzór z Chrystusa, który był posłuszny aż po całkowitą ofiarę z siebie, kapłan składa siebie i swoją wolę na ołtarzu posłuszeństwa swemu przełożonemu czy biskupowi[23].

     Modlitwa wprowadza kapłana w pewien rodzaj obiektywizmu, ponieważ wznosząc swego ducha ponad poziom świata stworzonego osiąga rodzaj meta-spojrzenia na rzeczywistość świata i swego w nim miejsca. Dzięki niemu nabiera właściwego dystansu do wielu spraw, a jednocześnie osiąga pewien poziom roztropności i mądrości, które są darami Ducha Świętego (por. Łk 11,9-13). W czasie modlitwy Bóg obdarza prezbitera stosownymi darami, by ten pokładał w Nim coraz większą ufność[24].

     Modlitwa w chwilach pokus stanowi jedyne skuteczne antidotum: „Gdy nadejdzie czas pokus lub kłótni albo gdy jesteś zdenerwowany, przypomnij sobie o modlitwie”[25]. Kapłan zatem w modlitwie odnajudue pokój w różnych konfliktowych.

     Zjednoczenie z Chrystusem w pracy dla zbawienia dusz jest wymogiem, który czyni prezbitera wiarygodnym świadkiem Chrystusa i skutecznym narzędziem w zbawianiu świata.

3. Formy modlitwy osobistej kapłana

     Tradycja Kościoła wskazywała prezbiterom jako środki uświęcenia godziwe sprawowanie Mszy świętej, odmawianie Liturgii Godzin, a także adorację Najświętszego Sakramentu, codzienne odmawianie różańca, medytację oraz regularne przystępowanie do sakramentu pokuty i pojednania[26]. Każdy zatem kapłan ma do dyspozycji wielość środków, które prowadzą go do zjednoczenia z Bogiem. Oprócz klasycznych form modlitwy uwielbienia, dziękczynienia, prośby i przeproszenia, warto wskazać na kilka innych form pogłębione modlitwy.

3.1. Adoracja Najświętszego Sakramentu

     Chrystus wciąż pozostaje obecny w Najświętszym Sakramencie, którego adoracja jest postawą człowieka, który uznaje siebie za stworzenie przed swoim Stwórcą (por. Ps 95,1-6) i Zbawicielem, który wyzwolił człowieka od zła. „Panu Bogu swemu, będziesz oddawał pokłon i Jemu samemu służyć będziesz” (Łk 4,8. Por. także Pwt 6,13) – adorować znaczy zatem wychwalać Pana w postawie uniżenia[27]. „Pięknie jest zatrzymać się z Nim i jak umiłowany uczeń oprzeć głowę na Jego piersi (por. J 13,25), poczuć dotknięcie nieskończoną miłością Jego Serca”[28]. W zabieganiu i trosce o dusze, adoracja stanowi dla kapłana moment zatrzymania się przed Panem i zjednoczenia z całym światem niebieskich duchów, które nieustannie w swej świadomości bycia stworzeniami oddają część Bogu (por. Ap 5,13). Adoracja łączy niebo z ziemią, z której ku Bogu wznosi się cześć dla Stwórcy[29].

3.2. Medytacja

     Medytacja, jest zagłębieniem się w czytany tekst biblijny czy inne stosowne czytania, by poddać się intelektualnej refleksji, której owocem winno być skonkretyzowane postanowienie przełożenia rozważanych treści na codzienne życie. Ta forma modlitwy słowem Bożym jest szczególnie cenna dla prezbiterów, gdyż są oni właśnie sługami słowa i w pierwszym rzędzie są zobowiązani do stawania się tożsamym z postawą Chrystusa, odkrywaną i medytowaną w Piśmie świętym. W medytacji kapłan odnajduje na powrót samego siebie w wewnętrznym centrum, w którym jest on w pełni sobą, czuje się wolny i posiadający siebie samego[30]. Prawda o sobie samym pozwala kapłanowi osiągnąć prawdziwą wolność (por. J 8,31-36), bez której nie jest w stanie podejmować prawdziwie ludzkich wyborów ani moralnego dobra[31].

     Na medytacji dokonuje się proces odkrywania prawdy człowieka o samym sobie, o otaczającym go świecie i innych wartościach. Wszystko to jednak dokonuje się w kontekście Boga Stworzyciela, którego dziełem jest wszystko[32].

     Medytacja wprowadza prezbitera na drogę, na której może on dojść do poznania Boga w takim stopniu, w jakim Ten zechce mu się objawić. Wysiłek podejmowanej medytacji prowadzi do pogłębienia więzi z Panem i odnalezienia własnej tożsamości jako Bożego stworzenia, kapłana, duszpasterza, katechety, ukierunkowanego na życie wieczne.

3.3. Modlitwa wewnętrzna

     Modlitwa wewnętrzna określana mianem kontemplacji jest pewną dyspozycją człowieka do rozpatrywania czegoś za pomocą zmysłów lub ducha. Kontemplacja zatem jest rozpoznawaniem Boga za pośrednictwem Jezusa Chrystusa – Jedynego pośrednika między Bogiem a ludźmi (por. J 1,18; 1Tm 2,3). Tylko Chrystus ma bezpośrednie widzenie Boga, które dzięki łasce i wierze może stać się także udziałem Jego uczniów. Poddając kontemplacji różne stworzone wartości, człowiek nie jest w stanie ogarnąć swym duchem istoty Boga. W modlitwie kontemplacyjnej Bóg objawia się człowiekowi na dwóch etapach:

• kontemplacja Słowa Bożego, które jest objawieniem Boga w historii zbawienia i przez nie wszystko się stało (por. J 1,3);

• w kontemplacji życia Syna Bożego wyjaśnia się tajemnica życia Bożego.

Kontemplacja trwa tak długo, dopóki człowiek znajduje w nich różne porównania, znaczenia, smak i pociechę. Częsta i trwała kontemplacja może doprowadzić człowieka do stanów mistycznych, które są szczególną interwencją Bożej łaski[33].

     Zwykła kontemplacja prowadzi przez kolejne etapy, które u różnych autorów noszą różne określenia: Teresa z Avila mówi o „siedmiu mieszkaniach”, inni wyróżniają trzy okresy życia wewnętrznego nazywane okresem oczyszczenia, oświecenia i zjednoczenia. Jeszcze inni mówią o medytacji, kontemplacji „prostego spojrzenia”, modlitwie ukojenia, uśpieniu władz, porwaniu i ekstazie[34]. Kontemplacja jest zatem przechodzeniem do coraz prostszych, bardziej biernych, ale jednocześnie głębokich form modlitwy. W modlitwie kontemplacyjnej odchodzą wszelkie myśli, wyobrażenia i pozostaje pustka bierności, którą wypełnia objawiający się Bóg, bez którego nie można już się obejść[35].

     Modlitwa kontemplacyjna należy do wyższego rzędu form modlitwy i wymaga szczególnego zaangażowania woli i serca, by w pewnej bierności stawać przed Bogiem i pozwalać Mu na działanie w duszy człowieka.

3.4. Modlitwa Jezusowa

     Życie kapłana winno stać się nieustanną modlitwą, która ma prowadzić do zjednoczenia z Bogiem. Tego rodzaju modlitwą jest modlitwa nieustanna, zwana też przez wielu autorów modlitwą Jezusową lub modlitwą serca.

     Modlitwę Jezusową można praktykować niemal wszędzie, by dojść do „miejsca serca” – „wewnętrznej celi” – miejsca, które Bóg dał człowiekowi, by tam z Nim się spotykać. Modlitwa ta może przybierać najprostsze formy wezwań, zawierających imię Jezus: „Jezu, kocham Cię”, „Jezu, zmiłuj się” czy „Panie, Jezu Chryste, zmiłuj się nade mną grzesznym”[36], w zależności, jak Duch Święty natchnie. Modlitwa nieustanna według Orygenesa osiąga swą pełnię dopiero w połączeniu z pracą, kiedy oba wymiary wzajemnie się przenikają[37].

     Modlitwa nieustanna jest zasadniczym dążeniem człowieka modlitwy, gdyż dzięki niej może on przeniknąć duchem Bożym całe swoje życie i wszystkie swe działania.

3.5. Pobożność maryjna

     Maryja ─ Matka Chrystusa, Najwyższego Kapłana, który złożył samego siebie w ofierze (por. Hbr 10, 5. 7). Matka Pana zatem odpowiadając pozytywnie na Boże wezwanie (por. Łk 1,38) zawarła w swoim „Fiat” zgodę także na rolę Matki Ukrzyżowanego za zbawienie świata. Tym samym weszła w szczególną relację z Synem- Kapłanem[38]. Na Golgocie Chrystus ukazuje Maryi nowe macierzyństwo (por. J 19,26). Dzień wcześniej wraz z innymi uczniami, Jan stał się kapłanem i teraz w zastępstwie Najwyższego Kapłana, przyjmuje pod swój dach Jego Matkę (por. J 19,27). Kapłan zatem w osobie Jana stał się na zawsze synem Maryi, której kult i cześć ma rozszerzać. Ma Ją wziąć do siebie i uczynić dla Niej miejsce w swoim życiu i pracy[39].

     Pośród wielu form kultu Najświętszej Maryi Panny, poczesne miejsce zajmuje różaniec, który jest drogą do odkrywania Chrystusa wraz z Maryją[40]. Rozważanie poszczególnych tajemnic różańca wprowadza człowieka w intuicyjno-doświadczalne poznawanie Chrystusa. W tej „szkole Maryi” uczy się on kontemplacji przemieniającej wewnętrznie i prowadzącej go do chrystoformizacji[41].

     Kontemplacja tajemnic różańcowych dokonuje się pod czujnym okiem Matki, która jest niedościgłym wzorem kontemplacji Chrystusa. Ona kontemplowała Go oczami serca, które sięga dalej i głębiej. To spojrzenie Matki wyrażało się w:

·        adoracyjnym zdziwieniu zdolnym pojąć myśli i czyny Syna;

·        spojrzeniu pytającym, pełnym niezrozumienia (por. Łk 2,48);

·        spojrzeniu bolejącym, którego apogeum doświadczała stojąc pod krzyżem;

·        spojrzeniu promieniejącym, które rozświetliło Jej wzrok w wielkanocny poranek;

·        spojrzeniu rozpalonym mocą Ducha Świętego.

To była kontemplacja Maryi, towarzyszącej swemu Synowi w tajemnicach zbawienia. Kontemplując zatem tajemnice różańcowe, trzeba spojrzeć na nie sercem Matki i razem z Nią wchodzić w ich treść[42].

     Owa wielka wartość modlitwy różańcowej wypływa z jej ewangelicznego charakteru, który zawierają poszczególne modlitwy składające się na całość różańca. Ponadto kontemplacja wydarzeń znanych z kart Ewangelii, wprowadza w kontemplację Chrystusa i Jego odkupieńczego dzieła. Stąd modlitwa różańcowa bez dostrzegania Chrystusa jest czystym werbalizmem. Tylko bowiem przez rozważanie tajemnic życia, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa można dojść do pełnego umiłowania Zbawiciela, kiedy Jego pragnienia staną się pragnieniami człowieka, Jego zbawcze działanie stanie się zbawczym działaniem ludzkości, a Jego posłannictwo znajdzie swe przedłużenie w rzeczywistości każdej osoby ludzkiej. Różaniec to skrót Ewangelii, w której obecny jest Chrystus[43].

     Różaniec ze względu na swą strukturę jest swego rodzaju wzorcem modlitwy nieustannej. Składa się on bowiem z następujących elementów:

·        rytmiczne powtarzaniu modlitewnych formuł;

·        centralnym punktem „Pozdrowienia Anielskiego” jest imię Jezus, które stanowi zwornik powtarzany za każdym razem;

·        medytacja nad głównymi tajemnicami zbawienia;

·        formuły modlitewne.

Różaniec uczy zatem, poprzez odmawianie we wspólnocie, eklezjotwórczej jedności, która stanowi specyfikę wszelkiej modlitwy chrześcijańskiej. Pokazuje, że do autentycznej modlitwy potrzeba zaangażowania całego człowieka – jego umysłu, woli i ciała. Kontemplacja „Pozdrowienia Anielskiego”, które wyraża zachwyt wobec tajemnicy Wcielenia „w duchu tego radosnego spojrzenia z Księgi Rodzaju, owego pierwotnego pathosu, z jakim Bóg u świtu stworzenia przyglądał się dziełu swoich rąk sprawia, że dokonuje się swoista wymiana: Bóg w Chrystusie odsłania przed człowiekiem swoją tajemnicę, w której ten ostatni rozpoznaje tajemnicę ludzką, a owa «prosta modlitwa różańcowa pulsuje niejako życiem ludzkim»”[44]. W ten sposób człowiek wchodząc w Boskie tajemnice, uczy się sensu modlitwy, zaangażowania w nią i odkrywania w tajemnicach Chrystusa, tajemnicy swego człowieczeństwa[45].

     Modlitwa różańcowa wywiera skuteczny wpływ na życie kapłana. Z każdej bowiem tajemnicy emanuje przykład Chrystusa (por. Mt 11,29) i wołanie Maryi zachęcające do podążania za Jej Synem (por. J 2,5). W tym kontekście każda tajemnica staje się również refleksją nad własnym życiem człowieka, który w zbawczych tajemnicach Syna Bożego szuka odpowiedzi na swoje dylematy[46].

     Kontemplacja tajemnic różańcowych wprowadza w życie prezbitera stałe odniesienie do Chrystusa i Jego Matki, dzięki któremu jego praca i życie nabierają nowego wymiaru.

     Każdy kapłan ma pełną dowolność w dobieraniu sobie form modlitwy. Istotnym jest jednak, by spotkanie z Chrystusem stało się codziennym rytuałem, na który się czeka i którego się pragnie, jak spotkania ze starym przyjacielem.

4. Trudności w modlitwie

     Każdy człowiek na modlitwie doświadcza różnego rodzaju trudności, z których jedne wynikają z osobistej niedoskonałości, inne zaś z obiektywnych uwarunkowań. Do najczęściej spotykanych trudności w życiu duchowym kapłanów można zaliczyć: zwątpienie, brak nadziei, pycha, brak ciszy, zniechęcenie i brak wytrwałości, roztargnienia brak wysłuchania przez Boga.

     Wiara pozwala człowiekowi kierować swe myśli i pragnienia w stronę Boga, niezależnie od własnych uczuć i opinii innych ludzi. Głęboka wiara pozwala człowiekowi na całkowite zdanie się na Boga i upatrywanie tylko w Nim dobra, nawet, jeśli osobiste oczekiwania są zupełnie inne (por. Job 2,10)[47]. Z wiary wypływa nadzieja, która rodzi zaufanie i pewność Bożej pomocy[48].

     Postawą człowieka modlitwy winna być zawsze pokora (por. Ps 130,1; Łk 18,9-14), która wyraża gotowość na przyjęcie darmowego daru łaski (por. Prz 3,34; Rz 8,26; 1P 5,5; Jk 4,6). Człowiek wobec Boga pozostaje zawsze żebrakiem, który może jedynie prosić i czekać, ponieważ jest on tylko stworzeniem i został Odkupiony wyłącznie z Bożej miłości. Postawa pokory leży u podstaw prawdy o sobie i wskazuje na cel podejmowanego wysiłku modlitwy: odkryć Boga. Jej przeciwieństwem jest pycha, która zawsze szuka własnej satysfakcji, podziwu czy dobrego samopoczucia[49].

     Cisza jest uśmierzeniem wszystkich zmysłów, które podczas modlitwy czynią wewnętrzny hałas: pogoń za sprawami doczesnymi, napięcia czy wrogość wobec bliźnich[50]. Cisza jest również konieczna podczas samej modlitwy, by właściwie wymierzyć proporcje pomiędzy mówieniem a słuchaniem (por. Mt 6,7), by nie zagłuszyć Boga[51].

     Modlitwa nie może być aktem spontanicznym, uzależnionym od różnych czynników, lecz powinna być systematycznym i wytrwałym aktem ludzkiego serca i umysłu[52]. Stąd wymaga ona określania właściwego czasu w harmonogramie zajęć. Czas poświęcony Bogu nigdy nie jest czasem kradzionym innym ludziom, lecz jest to gwarancja, że dopiero wtedy spotkania z ludźmi będą prawdziwie owocne[53]. Modlitwa winna uświęcać całość dnia kapłańskiego[54].

     Często spotykaną trudnością podczas modlitwy są roztargnienia. Mistrzowie życia duchowego zalecają w takich sytuacjach spokojny powrót do przerwanej myśli czy wypowiadanych słów. Roztargnienia ukazują człowiekowi, gdzie ulokowane jest jego serce (por. Mt 6,21), przywiązane do innych wartości. Człowiek w pokorze przyjmując ten fakt, powinien prosić Pana, by przyjął jego serce i je oczyścił[55].

     Inną trudnością jest znużenie podczas modlitwy, które jest wynikiem braku ascezy, zaniechania czujności i zaniedbania serca (por. Mt 26,41). Tylko człowiek pokorny nie dziwi się swojej nędzy, ponieważ staje się ona dla niego drogą do większej ufności i miłości ku Bogu[56].

     Modlitwa jest walką Jakuba z tajemniczą postacią, która o świcie udziela mu swego błogosławieństwa (por. Rdz 32, 26-31). Błogosławieństwo Boże przychodzi tylko do człowieka, który trwa wytrwale na modlitwie, pomimo wszelkich trudności[57].

     Niejednokrotnie człowiek rezygnuje z jakiejkolwiek modlitwy, gdyż nie widzi żadnych jej efektów: Bóg nie chce go wysłuchać. Mistrzowie modlitwy podają dwa powody takiego stanu rzeczy: człowiek modli się za mało oraz ludzka grzeszność stanowi swoistą blokadę Bożego działania. Często jednak Bóg z pozoru nie wysłuchuje ludzkich próśb, gdyż obecny podczas modlitwy Duch Święty uwzniaśla i koryguje ludzkie przyziemne prośby, wołając do Boga o większe dobra duchowe[58].

     Trudności na modlitwie są zwykłą konsekwencją oczyszczania serca, którego dokonuje w człowieku modlitwa. Umiejętność ich właściwego postrzegania prowadzi do ich usunięcia i ostatecznego zwycięstwa w walce modlitwy.

*  *  *

     Przeżywany obecnie „Rok kapłański” ma na celu nie tylko uświadomienie sobie doniosłości daru kapłaństwa, lecz winien stanowić swoiste rekolekcje dla kapłanów, by odnowili swoje życie moralne, szczególnie zaś życie modlitwy, która jest głównym źródłem zjednoczenia z Bogiem. Modlitwa osobista kapłana, szczególnie w dzisiejszych czasach, stanowi ważny element duchowości, kiedy prezbiterzy są narażenie na aktywizm, często zajmują się kwestiami finansowymi, działalnością gospodarczą, charytatywną, itd. Wszystkie te godne podziwu zajęcia mogą jednak prowadzić do wyjałowienia kapłańskiego ducha i zagubienia własnej tożsamości oraz celu bycia prezbiterem. Stąd codzienna osobista modlitwa jest konieczną drogą do pełnego służenia wiernym i osobistego uświęcenia każdego kapłana.